Tot op de dag van vandaag is de oorzaak van lipoedeem onbekend. Wetenschappers en medici zijn het er wel over eens dat erfelijkheid en de vrouwelijke hormoonhuishouding een een belangrijke rol spelen. Daarvoor baseren zij zich op het feit dat deze aandoening bijna uitsluitend bij vrouwen voorkomt. Het loont dan ook de moeite om periodes met een sterke verandering in de hormonen onder de loep te nemen.
Drie fases in je leven wanneer lipoedeem getriggerd word.
*PUBERTEIT :
Omdat lipoedeem zo goed als alleen maar bij vrouwen voorkomt heeft men binnen de medische wereld het sterke vermoeden dat de vrouwelijke hormonen een hoofdrol spelen in het verhaal. Periodes met een sterke verandering in de hormoonhuishouding, zoals de puberteit of een zwangerschap, lokken de aandoening vaak uit of verergeren het. In heel veel gevallen zien we dat lipoedeem zich ontwikkeld heeft tegen het einde van de puberteit.
Lipoedeem is een chronische aandoening waarbij er een opeenstapeling is van vet en een slechte vochtafvoer via de lymfe. Hierdoor ontstaat dus het (pijnlijke) oedeem dat symmetrisch voorkomt op de heupen, bovenbenen, knieën en in sommige gevallen ook op de kuiten of bovenarmen. Dit oedeem is blijvend, zelfs bij een streng dieet en veel beweging.
De rol van hormonen hierin is weinig onderzocht. Onderstaande geldt dan zeker ook niet als een vaststaand feit. Het zijn eerder vermoedens die binnen de medische wereld verder onderzocht moeten worden. Patiënten met lipoedeem hebben vaak een teveel aan oestrogeen. Dit betekent niet dat er teveel in het lichaam aanwezig is, het gaat eerder om een foutieve verhouding tussen oestrogeen en andere hormonen, een disbalans als het ware.
Oestrogeen is het vrouwelijke hormoon bij uitstek. Het wordt aangemaakt in de eierstokken en de productie begint ongeveer een tweetal jaar voor de eerste menstruatie. De aanmaak ervan eindigt na de menopauze. Dit hormoon is verantwoordelijk voor de groei, het onderhoud en het herstel van weefsels. Oestrogeen is bijvoorbeeld het hormoon dat er voor zorgt dat vrouwen een breder bekken ontwikkelen zodat ze een kind kunnen baren. Of het zorgt voor vetopslag op de heupen, dijen en billen. Het oestrogeenniveau wordt gereguleerd door progesteron, een hormoon dat aangemaakt wordt na een eisprong. Deze twee moeten elkaar in evenwicht houden. Progesteron werkt bijvoorbeeld heel erg vochtafdrijvend en gaat een te onstuimige groei onder invloed van oestrogeen tegen. Beiden hebben dus een grote invloed op de vetverdeling in het vrouwelijke lichaam. Het hoeft ons dan ook niet te verwonderen dat grote hormonale veranderingen, zoals de puberteit, een verstoring in deze balans kunnen veroorzaken. Of dit effectief het geval is, kan enkel nagegaan worden door middel van een bloedtest. Vaak moeten patiënten hier zelf naar vragen omdat dit niet tot de klassieke behandeling van lipoedeem behoort.
De oorzaken van deze disbalans kunnen van allerlei aard zijn. Dag in, dag uit worden we blootgesteld aan hormoonverstorende factoren. Pesticiden of bepaalde stoffen in onze voeding bevatten chemische oestrogenen. Net als conserveringsmiddelen in make-up en verzorgingsproducten zoals een bodylotion. Ook anticonceptie verstoren de balans en ook stress is een niet te verwaarlozen factor.
Vrouwen of meisjes met lipoedeem hebben alle belang bij een vroege diagnose. Nog al te vaak wordt het verward met overgewicht, obesitas of lymfoedeem. Lipoedeem is een progressieve aandoening die zich in de loop van de tijd blijft verspreiden en ontwikkelen. Hoe vroeger dit vastgesteld wordt, des te eerder men kan starten met een behandeling om de symptomen in te dijken. Dit komt de kwaliteit van het leven ten goede (zowel fysisch als psychisch) en het kan hopelijk voorkomen dat een meisje naar een verder stadium evolueert.
*ZWANGERSCHAP :
Hoe beïnvloedt zwangerschap, de wens om zwanger te worden en de bijhorende hormonenboost deze aandoening? Geen onlogische vraag, omdat lipoedeem voornamelijk vrouwen treft.
Het korte antwoord luidt: dat weten we niet. Over zwangerschap en conceptie bij lipoedeem bestaan nog veel vragen. Het onderzoek hierrond is nihil.
Ervaring leert ons dat het ook heel individueel bepaald is. Bij sommigen heeft de hormonenboost geen enkele invloed. Anderen merken een eerder positief effect. Bij hen zien we dat de personen in kwestie zich beter voelen en net minder pijn hebben tijdens de zwangerschap. Bij nog anderen zien we tijdens de zwangerschap stabiliteit of achteruitgang, met beterschap tijdens de borstvoedingsperiode. En dan is er nog een groep die achteruitgang ondervindt, met groei van de benen, toename van de pijnklachten en vermindering van spierkracht.
Na de zwangerschap zijn er vrouwen die snel de bijgekomen kilo’s verliezen, maar waarbij de vorm en structuur van de benen en/of armen toch gewijzigd is. Bij andere dames verdwijnen de zwangerschapskilo’s, ondanks de nodige inspanningen, niet of niet volledig.
Ook horen we dat de diagnose pas na één of twee zwangerschappen aan het licht kwam. De oorzaak hiervan kennen we voorlopig niet. Daarvoor is meer onderzoek nodig.
Enkele jaren geleden was ik zelf zwanger van mijn eerste en enige dochter. Ik werd toen begeleid en opgevolgd door Dr. Dehaene en Dr. Bervoets in UZ Gent. Zij hebben de evolutie van mijn benen en armen toen opgevolgd gedurende de volledige zwangerschap. Zij deden dit aan de hand van klinische gegevens en metingen op vaste plaatsen op de ledematen. Het artikel dat op basis van die gegevens geschreven werd, kan u hier lezen. Dit is enkel één casus, maar is wel waardevol. Meer van dit soort onderzoeken zou meer informatie kunnen geven aan jonge vrouwen met een kinderwens. Lees hierbij volgend artikel
*MENOPAUZE
Net zoals voor zwangerschap bestaan er voor de menopauze momenteel geen wetenschappelijke studies over de impact ervan op het lipoedeem. Verschillende informatiebronnen vermelden dat de ziekte tot uiting komt tijdens puberteit, zwangerschap of menopauze. Bij navraag onder lotgenoten blijkt dat bij het merendeel van de vrouwen de eerste symptomen al vroeger dan de menopauze optreden, maar dat de klachten tijdens de overgang gevoelig toenemen.
Daaruit leiden we af dat de menopauze het lipoedeem negatief kan beïnvloeden. Door de verslapping van het bindweefsel tijdens de menopauze en de verdere aangroei van het vetweefsel onder invloed van de hormoonwisseling, vermindert de afvoer van het lymfevocht. Hierdoor kan lymfoedeem ontstaan in combinatie met het lipoedeem, ook wel lipolymfoedeem genoemd.
Andere klachten die vaak optreden tijdens de menopauze: pijn, meer zwelling, vermoeidheid, veranderingen in de huid, de afname van de spierkracht, artrose in heupen, knieën en enkels.
Om te voorkomen dat de klachten minder snel erger worden, is het belangrijk om gewichtsschommelingen te vermijden, een gezond eetpatroon aan te houden en regelmatig te bewegen. Ook het dragen van steunkousen kunnen de druk en de pijn in de benen verlichten.
