Er zijn verschillende manieren mogelijk van behandelingen, hierbij enkele opsommingen
*MANUELE LYMFEDRAINAGE
Afhankelijk van het ziektebeeld en vooral het stadium van de lipoedeem kan de kinesist besluiten om de patiënt te behandelen met oedeemtherapie. Deze technieken moet ervoor zorgen dat het vocht beter afgevoerd kan worden. Dit leidt meestal ook tot een vermindering van de pijn. Indien nodig worden daarbij speciale apparaten gebruikt.
Lymfedrainage is een veel toegepaste techniek, zeker in de combinatie met lymfoedeem. Manuele lymfedrainage is een soort massage waarbij de therapeut met bepaalde handbewegingen de verstoorde of beperkte afvoer van de lymfe uit het aangedane lichaamsdeel probeert te verbeteren. Bijkomstig worden de nog goed werkende lymfevaten gestimuleerd. De duur van een behandeling kan verschillend zijn en wordt opgevolgd door zwachtelen (compressietherapie). Als de situatie stabiel is, gaat men over tot het aanmeten van steunkousen. Vaak krijgen patiënten ook bewegingsoefeningen uitgelegd en het advies om licht te sporten (bijvoorbeeld zwemmen). Het permanent dragen van de kousen is ten zeerste aan te bevelen.
Het lymfestelsel vormt een netwerk van kanalen en vaten (lymfevaten) die gevuld worden met vocht (lymfe) vanuit het weefsel. Het is een kleurloze vloeistof die, naast wat witte bloedcellen, voornamelijk de afvalstoffen van ons lichaam opneemt. De lymfevaten gaan over in lymfebanen en die komen op hun beurt weer terecht bij de lymfeklieren. Die kunnen gerust de zuiveringsstations van ons lichaam genoemd worden en ze spelen een ontzettende belangrijke rol bij het afweren van ziektes. Deze zijn voornamelijk gelegen in de hals, achter het sleutelbeen, in de buikholte, bij de liezen en onder de oksels. Daarna komt de gezuiverde lymfe opnieuw in omloop.
Heel deze vochthuishouding of drainage is een normale, natuurlijke functie van ons lichaam. Bij patiënten met lip/lymfoedeem is deze regulatie verstoort en wordt er dus manuele drainage van de lymfe toegepast om te helpen optimaliseren. Logischerwijze zal de manuele lymfedrainage zich dan ook het meest in deze gebieden afspelen. Dit vocht bevat veel eiwitten en dit vormt een voedingsbron voor ziekteverwekkende bacteriën. Het infectiegevaar (wondroos) is de reden dat de kinesist patiënten zal wijzen op het proberen te voorkomen van wondjes aan voeten en benen alsook het proberen te vermijden van insectenbeten.
*LYMFETAPING
Ook lymfetaping kan een onderdeel zijn van oedeemtherapie en het is uitermate geschikt om de lymfedrainage te stimuleren. De tape wordt aangebracht op het afvoergebied van het lichaamsdeel dat aangedaan is. Het is een zeer rekbare tape met elastische vezels, bijna te vergelijken met de huid.
Door de tape op een speciale manier van proximaal naar distaal aan te leggen en tijdens het aanbrengen, het lichaam zodanig te positioneren dat de tape gespannen is, wordt de lymfatische afvoer 24u per dag gestimuleerd. Bovendien wordt de huid wat opgetild waardoor er in het weefsel juist onder de opperhuid wat ruimte ontstaat. Daar liggen de uiteinden van de lymfevaten die nu minder druk ervaren en dus kan de afvoer van het lymfevocht beter verlopen.
*COMPRESSIETHERAPIE
In de klassieke behandeling van lipoedeem hebben TEK’s (Therapeutisch Elastische Kousen) absoluut hun nut bewezen. Door het dragen van TEK’s probeert men het lipoedeem te beperken of stabiel te houden. Compressietherapie zorgt voor druk van buitenaf op het weefsel. Daardoor verhoogt de interstitiële druk wat zorgt voor ondersteuning van het vochttransport en herstel in het lymfestelsel. Op deze manier wordt vochtophoping tegengegaan. Dit helpt om het volume en de vorm van de aangetaste lichaamsdelen (armen, benen) onder controle te houden.
Voor een optimaal resultaat kan men best vóór het aanmeten van de kousen een periode zwachtelen (initiële intensieve therapiefase)1 met korte rek zwachtels. Eens men met het zwachtelen voldoende oedeem heeft kunnen reduceren, kunnen de kousen worden aangemeten. Vanaf dan spreekt men van de onderhoudsfase.
TEK’s kunnen opgedeeld worden in verschillende compressieklassen. Deze drukklassen worden uitgedrukt in mmHg (= millimeter kwikdruk)2. Belangrijk hierbij om te weten is dat de verschillende soorten drukklasse kunnen opgeteld worden. Voorbeeld: een panty van klasse 2 met daarboven kniekousen van klasse 1 zal op het onderbeen dus een drukklasse 3 opleveren.
Klasse 1 : 15 – 21 mmHg
Klasse 2 : 23 – 32 mmHg
Klasse 3 : 36 – 46 mmHg
Klasse 4 : >49 mmHg
Evenzeer is het goed om weten dat de Amerikaanse indeling van de compressieklassen verschilt van de Europese indeling. Zo heeft bijvoorbeeld de klasse 2 een druk van 20-30 mmHg.
Naast de indeling in drukklassen kunnen TEK’s ook ingedeeld worden in rondbreikousen en vlakbreikousen.
Rondbreikousen worden buisvormig gefabriceerd en hebben bijgevolg geen naden.
Vlakbreikousen zijn op maat gemaakte kousen waarbij men eerst de kous vlak gaat breien volgens de opgegeven maten, nadien wordt die dan dichtgenaaid. Bijgevolg zijn er dus achteraan naden.
Een steunkous voor lipoedeem is wezenlijk verschillend van een steunkous voor flebologische problemen (spataders, veneuze problematiek, ).
Zo is het voor de aandoening lipoedeem belangrijk dat de kousen een hoge statische stijfheid hebben (ze mogen dus niet veel rekken). Hoewel er rondbreikousen zijn die hieraan in enige mate voldoen, wordt vaak de voorkeur gegeven aan vlakbreikousen. Deze hebben een betere pasvorm (op maat gemaakt) alsook een betere drukverdeling dan de rondbreikous.
Bij een vlakbreikous zijn de drukverdeling en elasticiteit gelijkmatiger verdeeld omdat het aantal steken mee varieert met de omvang. Bij rondbreikousen kunnen alleen omtrekverschillen worden verkregen door de elastische draad losser of strakker in het breiwerk te leggen. Hierdoor ontstaan er mogelijk niet acceptabele drukverschillen met klinisch vaak een snoerend effect bij smallere omtrekken enerzijds en een te lage effectieve druk bij grotere omtrekken aan het been.
Naast het feit dat rondbreikousen minder efficiënt zijn, kan het snoerend effect van de kous voor de lipoedeem patiënt als zeer hinderlijk ervaren worden tijdens het dragen.
Het aantrekken van de TEK’s zorgt vaak voor problemen. Niet alleen door de vorm van de aangedane lichaamsdelen (been, arm) maar ook door de verminderde spierkracht die voor veel mensen met de aandoening lipoedeem een feit is. Er bestaan hiervoor verschillende aantrekhulpmiddelen: handschoenen, een ‘slide’ aantrekhulp waarover de kous kan glijden zowel bestaande voor kousen met open en gesloten tenen, een ‘buttler’ bestaande voor zowel panty’s als voor enkele kousen, al dan niet met verstelbare handvaten, …
De levensduur van TEK’s zijn afhankelijk van het gebruik en onderhoud. Doorgaans hebben ze een duurzaamheid van ongeveer 6-12 maanden3. Na deze periode verliezen ze snel aan druk en moeten ze worden vervangen. Eveneens is het belangrijk om te vermelden dat de kousen dagelijks moeten worden gewassen. Dit om de kous opnieuw in zijn optimale elastische vorm te brengen. Meerdere dagen met ongewassen kousen rondlopen, betekent dus een vermindering van het effect van de kous.
Wij vinden het belangrijk om te informeren dat het adviseren en aanmeten van steunkousen werk is voor ervaren professionals die de nodige productkennis en ervaring hebben opgebouwd. Een goede bandagist vinden met wie u een vertrouwensrelatie kunt uitbouwen is voor ons heel belangrijk. Helaas speelt hier vaak de marktwerking binnen de zorg mee. Het aanmeten van TEK’s is slechts een klein onderdeel van het werk van veel bandagisten. Het mag dus gerust een nichemarkt genoemd worden.
Sommige apotheken leveren ook steunkousen af of u kan ze online bestellen. Wij raden dit af.
Uit feedback van lotgenoten en eigen ervaring weten we dat de juiste keuze van TEK’s, de motivatie tot dragen, … niet altijd van een leien dakje loopt.
